Om Brochmann

Bertram Dybwad Brochmann ( 1881 - 1956)  var en norsk forfatter og samfunnskritiker. Han var en av de mest særpregede tenkere og samfunnskritikere i Norge i første halvdel av 1900-tallet. Med stor veltalenhet og engasjerende ideer om en nyorientering skapte han en bevegelse på kristent, sosialpsykologisk, økologisk og samfunnsøkonomisk grunnlag. Han er av mange blitt ansett som en tidlig talsmann for enkelte grunnleggende synspunkter innen moderne samfunnsøkonomi.

I 1929 startet han Det Frie Samfunds Forlag og i 1931 avisen Samfundsliv. Han var stortingsrepresentant i 1934–1936 fra Bergen for Samfundspartiet, som han selv hadde stiftet.

Under den tyske okkupasjonen av Norge kom Brochmann med flere uttalelser som ble oppfattet som tyskvennlige. Etter krigen ble Brochmann dømt for landssvik.

Han var i mellomkrigstida kritisk mot bode kommunismen og kapitalismen som han såg på som to sider av same sak, tilliks med fasismen. Hans visjon var å hente ut gevinsten som effektiviseringa og industialiseringa gav i bedre fordeling og meir fritid og målet var ei dekapitalisering, desentralisering og demokratisering av produksjonsmidlene på vegen mot ein null-økonomi.  Han meinte å kunne påvise at  Verdenskrigane var ein nødvendig konsekvens av tidas feilslåtte økonomisk system. Brochmann og mange med han meinte at prosessane mot han vart ført for å gravlegge hans tankar om å reformere det økonomiske systemet. Gjennom eit portrett av Brockmann vil forestillinga granske det økonomiske systement vi har i dag, som er ei vidareføring av det systemet han åtvara mot. 

Bertram Dybwad Brochmann. Ein mann med ei særskilt historie, ein gartner som vart ein politisk visjonær og svært annerkjend i si tid som folketalar og politikar.

Han starta Samfundspartiet og vart valgt inn på Stortinget i 1933, men fekk ikkje gjennomslag der for nokon av sine tankar. Han protesterte mot at NRK sendte Hitler sine talar, medan norske systemkritikere vart sensurert, han tala for å endre heile det økonomisk system og var kritisk til bode kapitalismen og kommunismen som han meinte var to sider av samme sak. Samfundspartiet var og dei einaste partiet som stemte mot steriliseringsloven som hjemla tvangssterilisering av “romani” og andre “samfunnsmessig uønskede grupper”  

Ved valet i 1936 fikk partiet 45 000 stemmer og advarte stekt mot nazismen i åra fram til krigen. Etter okkupasjonen frykta han for at Nazistane ville forfølge han, etter eit opphold i Tyskland på 30-.talet hadde han sett korleis Tyskarane behandla meiningsmotstandarar, han frykta for sitt liv, sine skrifter og sine følgarar. Han viste ikkje korlenge krigen ville vare, og han var sterkt kritisk mot at regjeringa hadde forlatt landet og overlatt styringa til Quisling. Han holdt difor ein tale og gav ut ei bok der han la fram kritikken mot den norske regjeringa, og der han også gav ei positiv vurdering av den økonomiske strategien som Nazityskland hadde bygd seg opp på i mellomkrigstida. Sidan holdt han ein lav profil og brukte han resten av krigen på småbruket sitt på Voss. Etter andre verdenskrig vert han dømd for landsvik. Hans ven Bonde meiner at den radiotalen han holdt, og boka hans «9. April «der han kritiserer den norske regjeringa, var verk ha gav ut for at ikkje nazistane skal arrestere han og hans følgarar og forby bøkene hans. Hans anti-nazistiske holdninger før og etter krigen holdt ikkje i retten.   Etter dette vart han av mange avskriven som samfunnsdebatant, og mange trur enno i dag at han var nazist. Brochmann hold fram verksemda si som forfatter og folkeatalar blant sine følgarer fram til sis død i 1956.